Η ιστορία πίσω από τα λογότυπα των Ιταλικών εταιριών αυτοκινήτου

Πολλές φορές είναι οι μικρές αυτές ιστορίες που κάνουν τη διαφορά. Το γιατί επέλεξε ο Enzo Ferrari το «cavallino rampante» για σύμβολό του ή το πώς προέκυψαν τα φύλλα δάφνης στο στεφάνι του λογοτύπου της Alfa Romeo είναι στοιχεία άγνωστα, στους πολλούς. Παρόλα αυτά, για τους πραγματικούς λάτρεις του αυτοκινήτου αποτελούν μικρά διαμαντάκια γνώσης, που ίσως καταφέρουν να τους δέσουν λίγο περισσότερο με τις αγαπημένες τους φίρμες.

Έχοντας ήδη ξεκινήσει την ιστορία μας από τα λογότυπα των Γερμανών κατασκευαστών, περνάμε πλέον στους Ιταλούς. Εδώ συναντάμε περισσότερες εταιρίες, πιο «δουλεμένα» σήματα και γενικότερα αρκετή ιστορία.

Abarth

H Abarth & C. S.p.A. δημιουργήθηκε το 1949 από τον Ιταλο-αυστριακό Karl Alberto Abarth, και το φίλο του, Guido Scagliarini, στο Τορίνο. Αρχικά σκοπός της ήταν να κατασκευάζει after market εξαρτήματα για αυτοκίνητα παραγωγής, σύντομα όμως άλλαξε προσανατολισμό, με την μετατροπή μοντέλων της Fiat. Το αρχικό της λογότυπο ήταν ένας μαύρος σκορπιός, που αντανακλούσε το ζώδιο του ιδρυτή. Σύμφωνα μάλιστα με το θρύλο, ήταν ό ίδιος που το επέλεξε γιατί επρόκειτο για ένα άγριο και άσχημο ζώο, οπότε δεν υπήρχαν πολλές πιθανότητες να αντιγραφεί από λογότυπα άλλων…

Η κίτρινη και κόκκινη ασπίδα ήρθε με την αλλαγή αντικειμένου της εταιρίας, το 1954. Τα δύο αυτά χρώματα αντικατόπτριζαν τη νίκη και το πρεστίζ. Με τα χρόνια ο σκορπιός στο λογότυπο άλλαξε και έγινε πιο αφαιρετικός, ενώ στην επωνυμία παρέμεινε σκέτο το Abarth. Στην τελευταία αλλαγή, μάλιστα, το 2007, όπου σηματοδότησε και την αναβίωση της εταιρίας, προστέθηκαν διακριτικά και τα τρία χρώματα της Ιταλικής σημαίας.

Alfa Romeo

Μια μικρή λεπτομέρεια στη γέννηση της Alfa Romeo είναι ότι αυτή δεν ιδρύθηκε το 1910 ως κάτι νέο. Ουσιαστικά αποτέλεσε μετεξέλιξη της Società Anonima Italiana Darracq (SAID) του 1906. Επρόκειτο για μία εταιρία του Γάλλου Alexandre Darracq και κάποιων Ιταλών επενδυτών, η οποία όμως δεν τα πήγε πολύ καλά εμπορικά. Έτσι, το 1910 επαναλειτούργησε ως Anonima Lombarda Fabbrica Automobili (ή, απλά, ALFA).

• Το πρώτο της λογότυπο επιμελήθηκε την ίδια χρονιά ο Romano Cattaneo, ένας νεαρός σχεδιαστής της ίδιας της φίρμας. Θέλοντας κάτι που να ταυτίζεται με την ευρύτερη περιοχή, ένωσε ουσιαστικά δύο Εραλδικά σύμβολα. Τον κόκκινο σταυρό, από το θυρεό του Μιλάνο και το «biscione», από τον οίκο των Visconti. Ένα βιβλικό φίδι που καταβροχθίζει ένα παιδί, ή, σε άλλες περιπτώσεις, κάποιον Οθωμανό, με επιρροή από τις σταυροφορίες και το Βυζάντιο.
• Το σήμα αυτό παρέμεινε ίδιο μέχρι το 1915, όπου στον τίτλο της εταιρίας προστέθηκε το Romeo, μετά την εξαγορά της εταιρίας από το Ναπολιτάνο μηχανικό Nicola Romeo. Όσο για την επόμενη σημαντική αλλαγή, παρουσιάστηκε το 1925, με την προσθήκη ενός περιγράμματος φύλλων δάφνης, λόγω του πρώτου παγκόσμιου πρωταθλήματος Grand Prix, που κατέκτησε την ίδια χρονιά. Για την ιστορία, ήταν μία Ρ2 το αγωνιστικό που πήρε το πρώτο εκείνο πρωτάθλημα, καταφέρνοντας να κερδίσει δύο πρώτες θέσεις στα GP του Spa και της Monza.
• Στην περίοδο λίγο πριν το Β΄ΠΠ, με τη φασιστική κυβέρνηση του Μουσολίνι στην εξουσία, υπήρξαν κάποιες παραλλαγές με τη διττή τοποθεσία «Milano–Napoli» να εμφανίζεται στο κάτω μέρος του εμβλήματος. Αυτά όμως εξαφανίστηκαν το 1946, μαζί με τα «οκτάρια», τους κόμπους μεταξύ των λέξεων, όπου αντικαταστάθηκαν με κυματιστές γραμμές. Δεδομένου ότι δεν υπήρχαν περιορισμοί ή ειδικά κριτήρια που να υπαγορεύουν τη χρήση του, για αρκετά χρόνια το σήμα «ερμηνεύτηκε» ελεύθερα. Μεταξύ του 1946 και του 1950 το παιδί που καταβρόχθιζε το φίδι τέθηκε υπό γωνία και η κορώνα των φύλλων της δάφνης είχε λιγότερη σημασία.

Η νεότερη εποχή της Μιλανέζικης φίρμας θέλει στις αρχές της δεκαετίας του 1970 έναν ακόμη επανασχεδιασμό, επάνω στον οποίο πάτησε και ο επόμενος, το 2000. Εδώ, για πρώτη φορά διαφοροποιείται ο σταυρός του Μιλάνο, φέροντας μια γαλάζια απόχρωση στο υπόβαθρο, αντί της κλασικής λευκής. Σήμερα πάλι, το λογότυπο της Alfa Romeo είναι πιο απλό και αφαιρετικό, με αρκετό μεταλλικό χρώμα μέσα του.

Ferrari

Δεν είναι μυστικό ότι ο Enzo Ferrari ξεκίνησε την καριέρα του ως μηχανικός, πωλητής και οδηγός αγώνων για την Alfa Romeo. Σε ένα από τα Targa Florio που συμμετείχε, έτυχε να γνωρίσει τους γονείς του Francesco Baracca, του μεγαλύτερου Ιταλού άσσου-πιλότου του Α΄ΠΠ, που έχασε τη ζωή του το 1918. Ο Baracca είχε πάντοτε ζωγραφισμένο στο αεροπλάνο που χρησιμοποιούσε ένα «cavallino rampante», ένα άλογο σηκωμένο στα δύο πίσω του πόδια. Αυτό ήταν που του έφερνε καλή τύχη και επιτυχίες και έτσι οι γονείς του πρότειναν στον Enzo να το χρησιμοποιήσει και αυτός για την ομάδα του.

Πράγματι, ο Ferrari ακολούθησε τη συμβουλή τους και άρχισε να χρησιμοποιεί το μαύρο cavallino rampante σε κίτρινο φόντο (σαν φόρο τιμής στα χρώματα της σημαίας της πόλης του, Modena) ως επίσημο λογότυπο της Ferrari. Τα πρώτα λογότυπα της Scuderia Ferrari, που αποτελούσε ουσιαστικά την αγωνιστική ομάδα της Alfa Romeo, ήταν στη λογική του θυρεού. Μετά όμως από το Β΄ΠΠ, όπου ο Enzo Ferrari ίδρυσε τη δική του εταιρία, το σχήμα έγινε παραλληλόγραμμο και τα αρχικά SF (Scuderia Ferrari) αντικαταστάθηκαν από το πλήρες επώνυμο του ιδρυτή. Φυσικά, πάντα παρέμενε και παραμένει η Ιταλική σημαία, στο επάνω μέρος.

Με μικρές στιλιστικές αλλαγές στο άλογο, το λογότυπο αυτό έφτασε μέχρι και το 1994, όπου η εταιρία έκρινε ότι έπρεπε να υπάρξει μία επιστροφή στις ρίζες, στη λογική του θυρεού και στα αρχικά SF. Αυτά πλέον χρησιμοποιούνται στα αγωνιστικά της εταιρίας, ενώ όλα τα αυτοκίνητα δρόμου που πωλούνται σε πελάτες, διατηρούν το τετράγωνο «Ferrari» λογότυπο.

Fiat

Η ιστορία της Fiat είναι πρακτικά συνώνυμη με την ιστορία των αυτοκινήτων στην Ιταλία. Η ίδια η φίρμα διακρίθηκε ελάχιστες φορές για κάποιο ξεχωριστό μοντέλο, είχε όμως τη συνέχεια και τη συνέπεια να παραμείνει μέχρι τις μέρες μας και να εξαγοράσει όλους τους υπολοίπους…

Αναφορικά με το πρώτο λογότυπο που εμφανίστηκε το 1899 στην εταιρία του Giovanni Agnelli, αποτελούσε πρακτικά μία μπρούτζινη ταμπέλα με την ονομασία της φίρμας, «Fabbrica Italiana Automobili Torino». Γρήγορα όμως αυτή έδωσε τη θέση της σε μία πιο καλλιτεχνική, επηρεασμένη από την art nouveau, ταμπέλα. Σε αυτή αρκούσαν τα αρχικά της φίρμας, FIAT, συνοδευόμενα από τον αριθμό πλαισίου του αυτοκινήτου, ενώ εκατέρωθεν βρίσκονταν δύο κλαδιά ελιάς και από κάτω ένας ήλιος που ανέτελλε.

Εξαιρετικά δημοφιλές, για την εικαστική του αρτιότητα, θεωρήθηκε και το επόμενο λογότυπο, που ακολούθησε μερικά χρόνια μετά. Ένα οβάλ, με χρυσά γράμματα FIAT και φύλλα, τα οποία αναδύονται μέσα από ένα πρωσικό μπλε χρώμα. Μάλιστα αυτό επιμελήθηκε από τον Carlo Biscaretti di Ruffia, τον ίδιο που σχεδίασε και το σήμα της Lancia.

Το 1921 η εταιρία άρχισε να εμπλέκεται με τους αγώνες αυτοκινήτου, οπότε ένα στρογγυλό λογότυπο, αγκαλιασμένο από φύλλα δάφνης ήρθε μάλλον σαν φυσική συνέχεια των πραγμάτων. Εδώ υπήρξαν μερικές μικρές διαφοροποιήσεις, μέχρι το 1931, όπου αντικαταστάθηκε από το γνωστό, τετράγωνο σχήμα. Με μικρές παραλλαγές πάλι, αυτό έμεινε σταθερό μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’60.

Το 1968 ο Armin Vogt της Ελβετικής εταιρίας Reiwald ανέλαβε να δημιουργήσει κάτι εντελώς νέο. Η αποστολή του ήταν να επικοινωνήσει την πολυπλοκότητα της εταιρείας, την τεράστια γκάμα προϊόντων της και τους διάφορους τομείς λειτουργίας, με όσο το δυνατόν πιο απλό τρόπο. Και κάπως έτσι μπήκαν οι τέσσερις ρόμβοι, μπλε χρώματος, στη ζωή μας. Και αυτοί με τη σειρά τους κράτησαν μερικές δεκαετίες, μέχρι το 1982 που μετασκευάστηκαν σε τέσσερις μπλε, διαγώνιες γραμμές (ή πέντε ασημένιες, σε μπλε φόντο…). Στα τέλη του 1999 ένα νέο λογότυπο κυκλοφόρησε, επαναφέροντας τη στρογγυλή φιλοσοφία του μεσοπολέμου, διατηρώντας όμως το μπλε χρωματισμό στο κέντρο του. Με τα πολλά και αυτό μετασχηματίστηκε, στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, διατηρώντας εκείνη την παλαιά γραμματοσειρά αλλά και το κόκκινο χρώμα, με ένα πιο μοντέρνο, μεταλλικό περίγραμμα.

Lamborghini

Το λογότυπο της Lamborghini έχει ένα διττό συμβολισμό. Πέρα από το ζώδιο του ιδρυτή, αντανακλούσε και την αγάπη του για τις ταυρομαχίες. Δεν ήταν τυχαίο άλλωστε πως ο Ferruccio Lamborghini χρησιμοποιούσε και ονόματα από διάσημους ταύρους για τα μοντέλα του. Άλλωστε και ό ίδιος ο ταύρος είναι σημάδι δύναμης και αντοχής, κάτι αρκετά χρήσιμο για κάποιον που κατασκεύαζε τρακτέρ…

Μετά από μία αποτυχημένη προσπάθεια να εμπλακεί με κινητήρες ελικοπτέρων, ο Ιταλός μηχανικός ίδρυσε το 1963 την Automobili Ferruccio Lamborghini SpA, στη Sant’ Agata Bolognese. Το πρώτο της λογότυπο ήταν μία τρίγωνη ασπίδα με έναν ταύρο στο κέντρο. Όσο για το κόκκινο χρώμα, αντανακλούσε το εθνικό αγωνιστικό χρώμα της Ιταλίας και παράλληλα το χρώμα των ταυρομαχιών. Το έμβλημα αυτό συνόδευε από κάτω, με καλλιγραφικά γράμματα, το επώνυμο του ιδρυτή.

Αυτό μέχρι το 1972, όπου το κόκκινο έγινε μαύρο, η γραμματοσειρά άλλαξε με μία πιο αυστηρή, το επώνυμο γράφτηκε με κεφαλαία και ενσωματώθηκε στην ασπίδα, ενώ τα πάντα έγιναν χρυσά. Και εδώ, ωστόσο, λόγω της έλλειψης σαφών κανονισμών, το λογότυπο εμφανίστηκε μερικές φορές με την ονομασία να βρίσκεται έξω από την ασπίδα και με διαφορετική γραμματοσειρά. Από το 1998, όπου η εταιρία ανήκει στον όμιλο Volkswagen υπήρξε μία τελευταία αλλαγή. Ένα fine tuning που έδωσε μία πιο ανάγλυφη διάσταση στον ταύρο και πιο ευανάγνωστα γράμματα.

Lancia

Η εταιρία που ίδρυσε ο Vincenzo Lancia στα πρώτα χρόνια της ζωής της δεν χρησιμοποιούσε κάποιο λογότυπο, παρά μόνο το ίδιο το όνομα της φίρμας καλλιγραφικά γραμμένο σε μπρούντζο. Παρόλα αυτά, το 1910, ο ίδιος ο Lancia ζήτησε από τον κόμη Carlo Biscaretti di Ruffia να σχεδιάσει ένα σήμα για την εταιρία του. Πράγματι, αυτός έκατσε και φιλοτέχνησε έξι διαφορετικά σχέδια, εκ των οποίων ο Lancia επέλεξε ένα στρογγυλό, που απεικόνιζε ένα τετράκτινο τιμόνι και μέσα σε αυτό μία λόγχη με μια μπλε σημαία (το Lancia σημαίνει λογχοφόρος, στα Ιταλικά).

Το πρώτο αυτοκίνητο που χρησιμοποίησε το νέο αυτό λογότυπο ήταν η Gamma 20 HP, του 1911. Και το σήμα αυτό παρέμεινε μέχρι το 1929, όπου αναβαθμίστηκε. Σαν σχεδιασμός παρέμεινε το ίδιο, απέκτησε όμως περιμετρικά μία μπλε τριγωνική ασπίδα, η οποία υπήρχε σε ένα από εκείνα τα έξι αρχικά σχέδια του Biscaretti di Ruffia. Σχεδόν 30 χρόνια μετά, το 1957, παρουσιάζοντας τη Flaminia, η Lancia άλλαξε για μία ακόμη φορά το λογότυπό της, διατηρώντας την κεντρική φιλοσοφία αλλά αλλάζοντας τελείως χρωματισμό και επιλέγοντας το χρώμιο, που ταίριαζε καλύτερα στις μάσκες της εποχής.

Το 1969 η εταιρία εξαγοράστηκε από τον όμιλο Fiat και λίγο αργότερα, το 1974, ο Umberto Agnelli ζήτησε να προχωρήσουν σε αλλαγή λογότυπου. Πράγματι, το παλαιό λογότυπο επανήλθε, με την προσθήκη όμως χρωμίου, στα σημεία που ήταν λευκά. Αυτό ήταν και το πιο μακραίωνο λογότυπο, αφού έμεινε σταθερό μέχρι το 2007, έχοντας υποστεί ένα ελαφρύ facelift το έτος 2000. Το σημερινό λογότυπο είναι δημιουργία του Robilant Associati. Κατά τη γνώμη μας είναι το πιο αδιάφορο από όλα, το οποίο αποτυπώνει απόλυτα μία εποχή παρακμής. Είναι πραγματικά κρίμα για μία φίρμα που στο παρελθόν έλαμψε, μέσα από τα μοντέλα της και από τη συμμετοχή της στους αγώνες…

Maserati

Η ιστορία της Maserati ξεκινά το 1914, όταν ο Alfieri Maserati ίδρυσε το "Societá anonima officine Alfieri Maserati" ένα συνεργείο για την παραγωγή αυτοκινήτων Isotta Fraschini. Οι δουλειές πήγαιναν καλά και έτσι, το 1926, αποφάσισε να κατασκευάσει το πρώτο μοντέλο με το δικό του όνομα στο καπό, Tipo 26. Για λογότυπο επιλέχθηκε η τρίαινα του Ποσειδώνα, την οποία σχεδίασε ο αδερφός του, Mario Maserati, με προτροπή του marquis Diego de Sterlich, οικογενειακού φίλου και υποστηρικτή της εταιρίας. Η έμπνευση προέρχεται από το άγαλμα του Ποσειδώνα που βρίσκεται στο σιντριβάνι της πλατείας Piazza Maggiore στη Μπολόνια.

Από την ίδια πόλη προέρχεται και τη χρήση ενός πιο σκούρου μπλε χρώματος. το κόκκινο με το μπλε, τα χρώματα που έντυσαν το λογότυπο, το 1951. Πιθανώς λόγω της απουσίας κανονισμών και ελέγχου, υπήρξαν και κάποιες παραλλαγές στρογγυλές, αντί για οβάλ, το 1954. Αυτές όμως είναι ανάξιες λόγου. Το 1957 υπέστη μία ελαφρά βελτίωση, με κυριότερη αλλαγή

Η αλλαγή ιδιοκτησίας (η Maserati το 1968 εξαγοράστηκε από τη Citroen) δεν επηρέασε σε κάτι το λογότυπο. Όταν όμως το 1975, μετά από τη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση, η εταιρία πέρασε στα χέρια του Αργεντίνου Alejandro De Tomaso, το λογότυπο διαφοροποιήθηκε και πήρε και το ανάλογο γαλάζιο χρώμα. Αυτό όμως για μικρό χρονικό διάστημα, καθώς το 1985 επανήλθε στο παραδοσιακό οβάλ σχήμα, με μικρές τροποποιήσεις στην τρίαινα.

Το 2003, στα χέρια πλέον της Fiat, αποφασίστηκε μια διαφημιστική εκστρατεία για την προώθηση των νέων προϊόντων που κατασκευάζει η εταιρεία, ειδικά εκείνων που απευθύνονται σε ξένες χώρες. Έτσι, θεσπίζονται νέοι κανόνες σχετικά με τα λογότυπα.  Χρησιμοποιήθηκε η γραμματοσειρά Bembo, που εφευρέθηκε τον XV αιώνα από τον Francesco Griffo της Μπολόνια. Επίσης, τροποποιήθηκε ελαφρά το κεντρικό δόντι της τρίαινας. Όσο για τα τελευταία χρόνια, σε μία προσπάθεια εκμοντερνισμού, διατηρείται μόνο η τρίαινα, σε μεταλλικό χρώμα.

Διαβάστε επίσης: Από που προέρχονται οι ονομασίες των αυτοκινητοβιομηχανιών;